شاخص‌های مرتبط با تحمل شوری جهت غربال‌گری ارقام برنج(Oryza sativa L.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج ج.ا. ایران و آدرس فعلی گروه ژنتیک و به‌نژادی گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان ج.ا. ایران

2 گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج ج.ا. ایران

چکیده

برنج (Oryza sativa L.) غذای اصلی بیش از نیمی از مردم جهان است. شوری یکی از مهمترین عوامل محدود کننده عملکرد برنج است. یازده رقم برنج در آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط تنش شوری و نرمال بررسی شدند. شاخص‌‌های تحمل و حساسیت به تنش شامل میانگین تولید (MP)، میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI)، شاخص پایداری عملکرد، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص حساسیت به تنش، شاخص تحمل و نرخ کاهش عملکرد، و تجزیه به مؤلفه­های اصلی جهت ارزیابی تنوع و واکنش ارقام برنج تحت تنش شوری و شناسایی ارقام متحمل استفاده شدند. تنوع معنی­داری بین ارقام از لحاظ عملکرد دانه و شاخص­های تنش دیده شد. تجزیه به مؤلفه­های اصلی بر اساس عملکرد دانه و نمره تحمل به تنش، دو مؤلفه اصلی شامل مؤلفه های " جزء تحمل شوری" و " جزء شاخص حساسیت به شوری" با مقادیر ویژه بزرگ‌تر از یک را شناسایی کرد که 99/39 درصد از کل تغییرات ژنوتیپ‌ها را توجیه کردند. MP، GMP و STI می‌توانند به عنوان بهترین شاخص‌ها برای گزینش ارقام برنج مقاوم به شوری در نظر گرفته شوند. نتایج تجزیه خوشه­ای و پراکنش ارقام مطالعه شده بر اساس نمودار بای پلات حاصل از عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل به تنش، ارقام لنجان عسکری، یاسوج، و کامفیروز به عنوان ارقام متحمل و ارقام چمپای لوداب، غریب و دم‌سیاه ممسنی به عنوان ارقام حساس معرفی کرد. ارقام متحمل می‌توانند در برنامه‌های به­نژادی جهت اصلاح تحمل به شوری برنج مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


Abdolshahi, R., Safarian, A., Nazari, M., Pourseyedi, S., & Mohamadi-Nejad, G. (2013). Screening drought-tolerant genotypes in bread wheat (Triticum aestivum L.) using different multivariate methods. Archives of Agronomy and Soil Science, 59(5), 685-704.
Agricultural Statistics. (2020). Iran Agricultural Statistics. Volume 1st (Crop Products), Ministry of Agriculture- Jahad, Tehran, Iran. Retrieved from: https://www.maj.ir/Dorsapax/userfiles/Sub65/amarnamehj1-98-99-sh.pdf. (In Persian)
Arzani, A. (2008). Improving salinity tolerance in crop plants: a biotechnological view. In Vitro Cellular & Developmental Biology-Plant, 44(5), 373-383.
Arzani, A., & Ashraf, M. (2016). Smart engineering of genetic resources for enhanced salinity tolerance in crop plants. Critical Reviews in Plant Sciences, 35(3), 146-189.
Bahrami, F., Arzani, A., & Rahimmalek, M. (2021). Tolerance to high temperature at reproductive stage: Trade‐offs between phenology, grain yield and yield‐related traits in wild and cultivated barleys. Plant Breeding, 140(5), 812-826.
Bouslama, M., & Schapaugh, Jr, W. (1984). Stress tolerance in soybeans. I. Evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance 1. Crop Science, 24(5), 933-937.
Brereton, R. G. (2015). Hotelling's T squared distribution, its relationship to the F distribution and its use in multivariate space. https://doi.org/10.1002/cem.2763
Calanca, P. P. (2017). Effects of abiotic stress in crop production. In Quantification of Climate Variability, Adaptation and Mitigation for Agricultural Sustainability (pp. 165-180). Springer.
Eynard, A., Lal, R., & Wiebe, K. (2005). Crop response in salt-affected soils. Journal of Sustainable Agriculture, 27(1), 5-50.
Fernandez, G. C. (1992). Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceeding of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and other Food Crops in Temperature and Water Stress, Aug. 13-16, Shanhua, Taiwan.
Fischer, R., & Maurer, R. (1978). Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research, 29(5), 897-912.
Flowers, T. J., & Colmer, T. D. (2008). Salinity tolerance in halophytes. New Phytologist, 179, 945-963.
Gavuzzi, P., Rizza, F., Palumbo, M., Campanile, R., Ricciardi, G., & Borghi, B. (1997). Evaluation of field and laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter cereals. Canadian Journal of Plant science, 77(4), 523-531.
Gholizadeh, A., Dehghani, H., & Dvorak, J. (2014). Evaluating salt tolerance of bread wheat genotypes using stress tolerance indices. Cereal Research, 4(2), 103-114. (In Persian)
Golestani Araghi, S., & Assad, M. (1998). Evaluation of four screening techniques for drought resistance and their relationship to yield reduction ratio in wheat. Euphytica, 103(3), 293-299.
Gregoria, G. B., Senadhira, D., & Mendoza, R. D. (1997). Screening rice for salinity tolerance. IRRI (lnternational Rice Research Institute) Discussion Paper Series No. 22. IRRI, Manila (Philippines). Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/281497630_Screening_rice_for_salinity_tolerance_vol_22_IRRI_discussion_paper_series.
Hoang, T. M. L., Moghaddam, L., Williams, B., Khanna, H., Dale, J., & Mundree, S. G. (2015). Development of salinity tolerance in rice by constitutive-overexpression of genes involved in the regulation of programmed cell death [Original Research]. Frontiers in Plant Science, 6(175), 1-14.
Hoang, T. M. L., Tran, T. N., Nguyen, T. K. T., Williams, B., Wurm, P., Bellairs, S., & Mundree, S. (2016). Improvement of salinity stress tolerance in rice: Challenges and opportunities. Agronomy, 6(54), 1-23.
Izaddoost, H., Samizadeh, H., Rabiei, B., & Abdollahi, S. (2013). Evaluation of salt tolerance in rice (Oryza sativa L.) cultivars and lines with emphasis on stress tolerance indices. Cereal Research, 3(3), 167-180. (In Persian)
Jie, A. M., Wei, Z. Z., Ping, Z. L., Neng, C., Li, X., & Xiang, M. R. (2014). Analysis on milled rice quality of super hybrid rice combinations in China. Chinese Journal of Rice Science, 28(2), 206- 210.
MacGregor, J. F. (1994). Statistical process control of multivariate processes. IFAC Proceedings Volumes, 27(2), 427-437.
Majidimehr, A., & Khoshchehreh, H. (2017). Study of different genotypes of rice using multivariate analysis. Plant Ecophysiology, 9(30), 118-128. (In Persian)
Mirdar Mansuri, S., Babaeian Jelodar, N., & Bagheri, N. (2011). Evaluation of salt tolerance in Iranian rice genotypes on the base of tolerance. Iranian Journal of Field Crops Research, 9(4), 694-703. (In Persian)
Mohammadi-Nejad, G., Singh, R. K., Arzani, A., Rezaei, A. M., Sabouri, H., & Gregorio, G. B. (2010). Evaluation of salinity tolerance in rice genotypes. International Journal of Plant Production, 4(3), 199-208.
Munns, R., & Tester, M. (2008). Mechanisms of salinity tolerance. Annual Review of Plant Biology, 59, 651-681.
Najaphy, A., & Geravandi, M. (2011). Assessment of indices to identify wheat genotypes adapted to irrigated and rain-fed environments. Advances in Environmental Biology, 5(10), 3212-3219.
Nakhjavan, S., Bihamta, M., Darvish, F., Sorkhi, B., & Zahravi, M. (2012). Heritability of agronomic traits in the progenies of a cross between two drought tolerant and susceptible barley genotypes in terminal drought stress conditions. Iranian Journal of Crop Sciences, 14(2), 136-154. (In Persian)
Qados, A. M. A. (2011). Effect of salt stress on plant growth and metabolism of bean plant Vicia faba (L.). Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 10(1), 7-15.
Ranjbar, G. H., & Rousta, M. J. (2011). Effective stability index for selecting wheat genotypes under saline conditions. Iranian Journal of Siol Research (formerly Soil and Water Sciences), 24(3 (Salinity ISSUES)), 283 -290. (In Persian)
Richards, L. A. (2012). Diagnosis and improvement of saline and alkali soils. New Delhi, India: Scientific Publishers.
Rosielle, A., & Hamblin, J. (1981). Theoretical aspects of selection for yield in stress and non‐stress environment 1. Crop Science, 21(6), 943-946.
Sabouri, H., Rezai, A. M., & Moumeni, A. (2008). Evaluation of salt tolerance in Iranian landrace and improved rice cultivars [Research]. Journal of Water and Soil Science, 12(45), 47-63. (In Persian)
Safaei Chaeikar, S., Rabiei, B., & Rahimi, M. (2018). Evaluation of drought tolerance indices in rice genotypes (Oryza Sativa L.). Journal of Crop Breeding, 10(25), 7-18. (In Persian)
Shannon, M., & Grieve, C. (1998). Tolerance of vegetable crops to salinity. Scientia Horticulturae, 78(1-4), 5-38.
Tiruneh, A., Gebrselassie, W., & Tesfaye, A. (2019). Genetic diversity Study on upland rice (Oryza sativa L.) genotypes based on morphological traits in South western Ethiopia. Asian Journal of Crop Science, 11(1), 17-24.
Wakeel, A. (2013). Potassium–sodium interactions in soil and plant under saline‐sodic conditions. Journal of Plant Nutrition and Soil Science, 176(3), 344-354.
Yarami, N., & Sepaskhah, A. R. (2015). Saffron response to irrigation water salinity, cow manure and planting method. Agricultural Water Management, 150, 57-66.