انتخاب توده‌های شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) برای کشت پاییزه و تحمل به تنش یخ‌زدگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ج. ا. ایران

2 گروه اگروتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد و پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ج. ا. ایران

3 گروه بقولات پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ج. ا. ایران

چکیده

 
کشت گیاهان دارویی از جمله شنبلیله جهت تأمین غذای سالم و تولید مواد اولیه تولید داروهای گیاهی حائظ اهمیت است. تعیین تاریخ کاشت مناسب و میزان تحمل به دماهای پایین در شنبلیله می‌تواند به افزایش عملکرد اقتصادی منجر شود. در این پژوهش اثر تنش سرما در شرایط کنترل شده و اثر کشت پاییزه بر توده‌های شنیلیله ایران در شرایط مزرعه طی در دو سال ‌(96-1394) مورد ارزیابی قرار گرفت. در سال نخست ده توده شنبلیله شامل توده های آذری، اردستان، پابلند، پاکوتاه، شیراز، شیروان، مشهد، نیشابور، همدان و هندی در پنج تاریخ (23 شهریور، 23 مهر، 23 آبان، 15 اسفند و 15 فروردین) در مزرعه کاشت شدند. این ده توده همچنین در چهار تاریخ (23 شهریور، 23 مهر، 15 اسفند و 15 فروردین) در گلدان کشت شدند. سپس برای اعمال دماهای یخ‌زدگی (6-، 9-، 12- و 15- درجه سلسیوس) در فریزر ترموگرادیان قرار گرفتند. در سال دوم چهار توده شامل توده های پاکوتاه، شیروان، مشهد، و نیشابو) انتخاب شدند و در همان پنج تاریخ پیشین در مزرعه کشت شدند. نتایج نشان داد که توده شیروان بیشترین تحمل را به دماهای یخ‌زدگی داشت. ارزیابی میزان بقا در هر دو شرایط مزرعه و کنترل شده نشان داد که توده‌هایی که در شرایط کنترل شده بقای بالایی داشتند، در شرایط مزرعه نیز بقای بالایی نشان دادند. بیشترین و کمترین درصد کاهش عملکرد دانه در اثر تأخیر در کشت از شهریور به فروردین به ترتیب در توده مشهد (55 درصد) و توده شیروان (44 درصد) وجود داشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که تعداد شاخه‌های فرعی در سال اول و وزن هزار دانه در سال دوم بیشترین تأثیر را در تغییرات عملکرد دانه داشتند. همچنین نتایج نشان داد توده شیروان در همه تاریخ‌های کشت و در هر دو سال انجام آزمایش در مزرعه، بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد و از این رو برای کشت در شرایط مشابه قابل توصیه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


Adamsen, F.J., & Coffelt, T.A. (2005). Planting date effects on flowering, seed yield, and oil content of rape and crambe cultivars. Industrial Crops and Products, 21, 293–307.
Anitha, B., Reddy, M. L. N., Rao, A., Patro, T., & Suneetha, D. R. S. (2016). Effect of sowing date on yield and quality of fenugreek. Plant Archives, 16, 479–484.
Baogang, S. H., Lin, N., Yaofeng, H., Zhang, H., Ren, Y. Y., Ding, H. & Zhang, D., 2014. Delayed planting affects seed yield biomass production and carbohydrate allocation in canola (Brassica napus). International Journal of Agriculture and Biology, 16(4), 671-680.
Bastidas, A. M., Setiyono, T. D., Dobermann, A., Cassman, K. G., Elmore, R. W., Graef, G. L., & Specht, J. E. (2008). Soybean sowing date: The vegetative, reproductive, and agronomic impacts. Crop Science, 48, 727–740. https://doi.org/10.2135/cropsci2006.05.0292
Bhutia, P.H., & Sharangi, A. B. (2016). Effect of dates of sowing and soil moisture level in different growth stages and yield dynamics of fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.). National Academy Science Letters, 39, 77–80.
Bodner, G., Kronberga, A., Lepse, L., Olle, M., Vågen, I. M., Rabante, L., Fernández, J. A., Ntatsi, G., Balliu, A., & Rewald, B. (2018). Trait identification of faba bean ideotypes for Northern European environments. European Journal of Agronomy, 96, 1–12.
Caliskan, S., Caliskan, M. E., Arslan, M., & Arioglu, H. (2008). Effects of sowing date and growth duration on growth and yield of groundnut in a Mediterranean-type environment in Turkey. Field Crops Research, 105, 131–140.
Confalone, A., Barufaldi, M., Navarro, M., Aguas, L., Vilatte, C., & Ponce, G. (2013). Growth, light capture and yield components of fababean cv. Alameda growing in Azul, province of Buenos Aires. Revista de la Facultad de Ciencias Agrarias, 45, 105–116.
Dadrasan, M., Chaichi, M. R., Pourbabaee, A. A., Yazdani, D., & Keshavarz-Afshar, R. (2015). Deficit irrigation and biological fertilizer influence on yield and trigonelline production of fenugreek. Industrial Crops and Products, 77, 156–162.
Duzdemir, O., & Ece, A. (2011). Determining relationships among plant characteristics related to plant seed yield of broad bean (Vicia faba L.) sown in winter and summer seasons in transitional climate areas of Turkey. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 17, 73–82.
El Serif, F., Khattab, S. (2016). Effect of seed vernalization temperature, duration and planting date on growth and yield of Hibiscus sabdariffa plants. Life Science Journal, 13.
Joshi, S. C., Chandra, S., & Palni, L. M. S. (2007). Differences in photosynthetic characteristics and accumulation of osmoprotectants in saplings of evergreen plants grown inside and outside a glasshouse during the winter season. Photosynthetica, 45, 594, DOI https://doi.org/10.1007/s11099-007-0102-5
Karimzadeh Soureshjani, H., Nezami, A., Kafi, M., & Tadayon, M. (2019). Responses of two common bean (Phaseolus vulgaris L.) genotypes to deficit irrigation. Agricultural Water Management, 213, 270–279.
Linkemer, G., Board, J. E. & Musgrave, M. E., (1998). Waterlogging effects on growth and yield components in late‐planted soybean. Crop Science, 38(6),1576-1584.
Marlene Pérez-barbeito, A., Ana María González, A., Ana Paula Rodiño, A., Antonio Miguel De Ron, A., & Marta Santalla, A. (2008). Effects of planting season and plant cultivar on growth, development, and pod production in snap bean (Phaseolus vulgaris L .). Australian Journal of Agricultural Research, 59(12), 1121–1129.
Mehrafarin, A., Rezazadeh, S., & Badi, H. N. (2011). A review on biology, cultivation and biotechnology of fenugreek (Trigonella foenum-gracum L.) as a valuable medicinal plant and multipurpose. Journal of Medicinal Plants, 10, 6–24.
Neelakantan, N., Narayanan, M., de Souza, R. J., & van Dam, R. M. (2014). Effect of fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) intake on glycemia: A meta-analysis of clinical trials. Nutrition Journal, 13, 7.
Neugschwandtner, R. W., Bernhuber, A., Kammlander, S., Wagentristl, H., Klimek-Kopyra, A., & Kaul, H.-P. (2019). Agronomic potential of winter grain legumes for Central Europe: Development, soil coverage and yields. Field Crops Research, 241, 107576.
Nezami, A., Bandara, M. S., & Gusta, L. V. (2012). An evaluation of freezing tolerance of winter chickpea (Cicer arietinum L.) using controlled freeze tests. Canadian Journal of Plant Science, 92, 155–161.
Nielsen, R. L., Thomison, P. R., Brown, G. A., Halter, A. L., Wells, J., & Wuethrich, K. L. (2002). Delayed planting effects on flowering and grain maturation of dent corn. Agronomy Journal, 94, 549–558.
Sharma, R. C., Morgounov, A., Akin, B., Bespalova, L., Lang, L., Litvinenko, M., Mustatea, P., Ozturk, I., Postolatiy, A., & Rajaram, S. (2014). Winter wheat eastern European regional yield trial: Identification of superior genotypes and characterization of environments. Crop Science, 54, 2469–2480.
Sita, K., Sehgal, A., HanumanthaRao, B., Nair, R. M., Vara Prasad, P. V, Kumar, S., Gaur, P. M., Farooq, M., Siddique, K. H. M., & Varshney, R. K. (2017). Food legumes and rising temperatures: effects, adaptive functional mechanisms specific to reproductive growth stage and strategies to improve heat tolerance. Frontiers in Plant Science, 8, 1658.
Tang, G., Song, W., Xu, L., Jin, Z., Subrahmaniyan, K., & Zhou, W. (2006). Sowing seasons and drying methods during post-harvest influence the seed vigour of soybean (Glycine max (L.) Merr.). Acta Physiologiae Plantarum, 28, 273–280.
Tsimba, R., Edmeades, G. O., Millner, J. P. & Kemp, P. D., 2013. The effect of planting date on maize: Phenology, thermal time durations and growth rates in a cool temperate climate. Field Crops Research, 150, 145-155.
Urbatzka, P., Graß, R., Haase, T., Schüler, C., Trautz, D., & Heß, J. (2011). Grain yield and quality characteristics of different genotypes of winter pea in comparison to spring pea for organic farming in pure and mixed stands. Organic Agriculture, 1, 187–202., 1, 187–202.
Wyzińska, M., & Grabiński, J. (2018). The influence of autumn sowing date on the productivity of spring wheat (Triticum aestivum L.). Research for Rural Development, 2. DOI:10.22616/rrd.24.2018.048
Yadav, S. K. (2010). Cold stress tolerance mechanisms in plants. A review. Agronomy for Sustainable Development, 30, 515–527.
Zandi, P., Basu, S. K., Khatibani, L. B., Balogun, M. O., Aremu, M. O., Sharma, M., Kumar, A., Sengupta, R., Li, X., & Li, Y. (2015). Fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) seed: A review of physiological and biochemical properties and their genetic improvement. Acta Physiologiae Plantarum, 37, 1714. DOI https://doi.org/10.1007/s11738-014-1714-6.